کيفيت و کميت نظارت و بازرسی( نحوه بازرسی و زمانبری آن)
چكيده :
بازرسي بهداشت حرفه اي بعنوان يك فرايند هدفمند كه توسط متخصصين بهداشت حرفه اي انجام و طي آن ميزان انحراف از معيارهاي بهداشت محيط كار و سلامت كارگران سنجيده وگزارش و پيگيري مي گردد تعريف شده است .
بازرسي بعنوان يكي از وظايف كاردانها و كارشناسان بهداشت حرفه اي مراكز بهداشت محسوب مي شود که آئين نامه مقررات چگونگی بازرسی اشاره شده در تبصره ماده 99 قانون كار تا كنون تدوين نشده است .
در حال حاضر نحوه بازديد بر اساس سلايق افراد بوده كه علاوه بر تاثير در كيفيت ، در كميت بازديد ها نيز موثر است .
شناخت عوامل موثر در زمانبري بازديد که در اين مطالعه بيان شده به ما کمک می کند تا تناسبی بين تعداد بارزسی و تعداد بازرسها بدست آوريم.
شاهد ارتقاء کيفيت بازرسی ها باشيم .
معياری برای نظارت بر کميت بازرسهای انجام شده و تعداد مورد انتظار بدست آوريم .
معياری برای نظارت بر کيفيت بازرسها بدست آوريم .
در افزايش کميت و کيفيت بازرسيها تاثير مثبت بگذارد .
ماخذی برای تدوين آئين نامه های مربوطه باشد .
مقدمه :
كار و تلاش جزو لاينفك زندگي انساها مي باشد .50تا 60 درصد از جمعيت كشور در گستره اي از اعماق درياها و اوج آسمانها را شاغلين تشكيل مي دهد تامين و حفظ سلامت شاغلين بعنوان محور توسعه پايدار همواره مد نظر سياست گذاران كلان كشور بوده و هست .
نظارت بر تامين و حفظ سلامت شاغلين از اهداف كلي وزارت بهداشت و به طبع مركز سلامت محيط و كار بوده و هست ......تعداد كارخانه و كارگاه و تعداد....... نفركاردان و كارشناس شاغل در مراكز بهداشت تناسبي براي اعمال نظارت بهداشتي ندارد . علاوه بر آن فاكتورهاي ديگري از جمله نحوه بازديد ، عوامل دخيل در زمانبري بازديد در كاهش و افزايش تعداد بازديد ها و كيفيت آن موثر است .
بر اين اساس مطالعه نحوه بازديد و عوامل دخيل در زمانبري بازديد مورد بررسي قرار گرفته است .
روش كار:
مطالعه توصيفي ، منطبق بر نتايج عملكرد بازرسي کارشناسان واحد بهداشت حرفه اي مركز بهداشت ساوه. براساس اهداف تعيين شده در اجراي فصل چهارم قانون كار و قوانين وزارت متبوعه که به موفقيت نسبي رسيده است مي باشد
نتايج
بازرسی بهداشت حرفه ای : بازرسي بهداشت حرفه اي بعنوان يك فرايند هدفمند كه توسط متخصصين بهداشت حرفه اي انجام و طي آن ميزان انحراف از معيارهاي بهداشت محيط كار و سلامت كارگران سنجيده وگزارش و پيگيري مي گردد تعريف شده است .
اين بازرسيها بشکل داخلي توسط متخصصين بهداشت حرفه ای شرکتها و خارجي توسط کارشناسان بهداشت حرفه اي مراکز شهرستانها انجام ميگردد. که بحث ما پيرامون بازرسی بازرسی خارجی است .
بازرس بهداشت حرفه ای : بازرس بهداشت حرفه ای عبارتند از يک متخصص بهداشت حرفه ای که با شرايط و مقررات استخدامی کشور جذب و پس از طی دوره آموزشی با هدف سنجش ميزان انحراف از معيار های بهداشت محيط کار و سلامت کارگران در وزارت متبوعه اشتغال می يابد .
يکی از عوامل موثر در فعاليت بارزسين بهداشت حرفه ای زمانی است که صرف بازديد و تهيه و ارسال گزارش خواهد شد . در ذيل عوامل موثر در زمانبری بازرسي مورد بررسی قرار گرفته است .
زمان بازرسی به عوامل ذيل بستگی دارد
1- گروه صنعتی
صنايع دارويی و غذايی ، صنايع شيميايی ، صنايع فلزی ، کانيهای غير فلزی و . . .
وضعيت بهداشتی گروه های صنعتی با هم متفاوت بوده بعنوان مثال صنايع غذايی نوعاً از ديدگاه بهداشت حرفه ای عوامل زيان آور کمتری نسبت به صنايع ريخته گری ، فلزی ، و شيميايی دارند .
2- تکنولوژی صنعت
بعنوان مثال مراحل تهيه يک پيچ بر اساس تکنولوژی قديمی شامل چندين دستگاه می باشد در حاليکه با تکنولوژی برتر يک دستگاه تمام مراحل ساخت يک پيچ را انجام ميدهد . از طرف ديگر پيچيده بودن يا نبودن تکنولوژی توليد نيز در درک وضعيت آن موثر است .
3- پروسه توليد
طول پروسه توليد ، پروسه های توليد سری يا موازی(توليد چند قطعه و در نهايت مونتاژ يک محصول ) تعداد پروسه های توليد ( بعضی از کارخانجات چندين محصول توليد می کنند.)
4 - تعداد کارگر
زمان لازم برای تعيين تعداد مشمولين انجام معاينات ، تعداد استفاده کنندگان از وسايل حفاظت فردی ، مشموليت ايستگاه امداد يا خانه بهداشت کارگری يا مرکز بهداشت کار ، بررسی شغلهای آنها و عوامل زيان آور در تماس با آن ، تطبيق تاسيسات و تسهيلات کارگاهی با تعداد کارگران و . . .
5- وسعت محل بازرسی
محل بازرسی يا صنوف توليدی و خدماتی می باشد يا کارخانجات که شامل کارخانجات کوچک ، متوسط ، و بزرگ می شود .
6 - وضعيت تيم سلامت محل بازرسی
مسلماً برای بررسی شرکتهای دارای تيم سلامت وقت کمتری نياز داريم و اگر تيم سلامت متشکل از افراد با تحصيلات بالاتر و با تجربه تر باشند نيز وضعيت بهتر خواهد بود
7 - نوع بازديد
اولين بازديد کارخانه بعداز تاسيس يا بازديد های تکراری ، در بازديد های تکراری در هر سال اولين بازديد است ،يا بازديد پيگيری ،همچنين اولين بازديد کارشناس است يا بازديد های تکراری آن
8 - سيستم مديريت ايمنی و بهداشت( OHSAS ) دارد يا خير
کارخانجات دارای سيستم مديريت ايمنی و بهداشت حرفه ای دارای مستندات منظم تری بوده که می تواند زمان بازديد را کمتر کند ، البته اين شرکت ها بررسيهاي خاص خودشان را نيز نياز دارند .
9 - تجربه و تسلط بازرس
تجربه و تسلط در کار و چگونگی بازديد از عوامل موثر در کاهش زمان بازديد محسوب خواهد شد. افراد باتجربه و مسلط به کار زمان کمتری را برای بازرسی نياز دارند و اطلاعات جامع تری را بدست می آورند .
10 - علم و آگاهی بازرس
آشنايي با قوانين و مقررات ،وظايف ارگانهای ذيربط ، اطلاعات تخصصی از جملهآشنايي با روشهاي شناسايي خطرات (ديدنء صحبت کردنء قدم زدنء استفاده ازچک ليستءتجزيه وتحليل ايمني وبهداشت حرفه اي مشاغل ء بررسي گزارش حوادث ورويداد ها ء استفاده از گزارش ادعای غرامت شغليء سوابق آمار کمکهاي اوليه ومراجعات شاغلين ء بررسي صورتجاسات کميته حفاظت فني وبهداشت کار ء مطالعه گزارش بازرسي قبليء توجه به اطلاعات سرپرستان در باره خطراتء سوابق معاينات پزشکيء نتايج وپايش اندازه گيري عوامل زيان آورء تجزيه وتحليل داده هاء اظهار نظر گزارش نواقص بر اساس يکي از روشهاي ارزيابي ريسک ) و بازآموزيها ي دوره ای که شرکت می کند . عامل تعيين کننده در کاهش زمان وافزايش کيفيت بازرسی می باشد .
11 - آگاهی و توجيه بودن کارفرما و عوامل کارخانه
مديرانی که با بهداشت حرفه ای و اهداف آن آشنا می باشند با هماهنگی هايی که بعمل می آورد همچنين توجيه بودن خودشان نسبت به لزوم رعايت اصول بهداشت حرفه ای در ارتقاء سلامت کارگران ، در کاهش زمانبری بازرسی موثرند .
اعتماد يا عدم اعتماد مديريت نسبت به بازرس برای در اختيارگذاشتن اطلاعات مورد نياز ايشان ، عامل ديگری است که بايد مورد توجه قرار گيرد .
12 - هدف از بازرسی
هدف از هر بازديد با توجه به نوع بازديد تعيين می شود بر اين اساس انواع بازديد ها به شرح ذيل می آيد .سطح بازرسی و اطلاعات مورد نياز بسته به هدف از بازرسی متفاوت است . و می تواند زمان بازديد را کم يا زياد نمايد .
انواع بازديد بر اساس اهداف
- بازديد روتين
- بازديد بر اساس شکايت بيماريهای ناشی از کار توسط کارگر
- بر اساس درخواست دادگاه
- بازديد های بعد از پلمپ
- بازديد برای تعيين سخت وزيان آوری مشاغل
- بازديد برای خروج از سخت و زيان آوری مشاغل
- بازديد بر اساس درخواست کارفرما
- بازديد بر اساس شکايت کارگران از شرايط محيط کار
- بازديد بر اساس برنامه خاص مثل تعيين بهداشتيار کار نمونه و. . .
13 - شرايط جوی منطقه
شرايط جوی مناطق مختلف ، شرايط جوی فصول مختلف در کاهش و افزايش زمان بازديد تاثير دارد .
14 - زمان مورد نياز برای تهيه گزارش و ارسال آن به مراکز ذيصلاح
گزارش مختصر يا مفصل ، نياز به توضيحات فنی دارد يا ندارد
15 – خصوصيات مثبت فردی بازرس
توانايی جسمیء تعهد به سازمان ، صبر و استقامت وشکيبايي ، امانت و راز داری ، خستگی ناپذيری ، علاقه مندی به کار ، حسن تدبيرو دور انديشی ، تواضعء متانتءنزاکتءصميميت در برخورد با ديگران ، نداشتن سوء شهرت ، تاکيد بر اهداف سازمان واولويت دادن منافع عمومي بر منافع خصوصي ، ديد و نگرش مثبت . پيگير بودن . صداقت در کار. وقت شناسي ء جديت وپشتکارء حرفه اي بودنء خوب شنيدنء نظم وترتيب در کارء پويايي وجويندگيء بي تعصب بودء توانايي تشخيص وتجزيه وتحليل وتعين اولويتها و رعايت اصول برابري ء قا نو نگرا بو دن ء خصوصيات منفي فردي بازرسي : استبداد راي ء عدم انعطاف پذيری ءنرمش بيش از حدء تند خويي وخشونتء ساده لوحيء زود قضاوت کردنء تملق گوييء بی نظمی ء عجول بودنء عدم تشخِص اولويتهاء سماجت وخرده گيريء تنبلي وپشت ميژ نشيني ء سهل انگاری ووقت گذرانيء پرمدعا بودنء ناوارد بودن و ........... می توانند در کاهش يا افزايش زمان وکيفيت بازديد نقش داشته باشد .
16 - وضعيت حمايت رياست مرکز بهداشت
ميزان آشنايی رياست مرکز بهداشت با بهداشت حرفه ای و اهداف آن اعمال ملاحظه يا عدم اعمال ملاحظات سياسی ، اقتصادی ، مديريتی در تصميم گيريهای مربوطه در کاهش يا افزايش زمان وکيفيت بازرسی موثر است.
17 - امکانات پشتيبانی
تامين وسيله نقليه بموقع ، ارائه خدمات دفتری و اداری و . . . مناسب در کاهش زمان بازرسی موثر است .
18 - ارائه اطلاعات
همانطور يکه در قانون پيش بينی شده است برای بررسی بعضی از مدارک صرف زمان بيشتری نياز است بر اين اساس لزوم گرفتن رونوشت مدارک مطرح می شود . که تاخير در ارائه اين مدارک زمان بازديد را افزايش می دهد.
19 - - فرايند بازرسی
آنچه در يک بازديد روتين بايد مورد توجه قرار گيرد شامل موارد ذيل است لذا بدست آوردن اطلاعات دقيق و مناسب در رابطه با هر يک از بند های ذکر شده مستلزم صرف وقت خواهد بود .
- لی اوت کارخانه
- شناخت پروسه توليد
- مواد اوليه چگونگی مصرف آن
- ايستگاههای کاری
- ابزار و وسايل مورد استفاده
- تکنولوژی توليد
- آلاينده های محيط کار و سيستمهای کنترلی
- وضعيت بدن حين کار
- سيستم های کنترلی عوامل زيان آور
- شناخت فرايند های غير وابسته به پروسه توليد
- وضعيت آگاهی کارگران
- وضعيت استفاده از وسايل حفاظت فردی
- وضعيت خدمات بهداشتی اوليه
- تسهيلات بهداشتی
- تاسيسات کارگاهی
- ضايعات و پس ماندهای و مديريت دفع
- فاضلاب و مديريت دفع
- انبار مواد اوليه و محصول
- حمل و نقل داخلی
- برنامه های پايش و نظارتی
- کميته حفاظت فنی و بهداشت کار
- نظم و انضباط محيط کار
- نظافت عمومی محيط کار
- معاينات بهداشتی کارگران
- جمع آوری اطلاعات عمومی
- وضعيت تراکم محيط کار
- مطالعه و بررسی سوابق بهداشتی
- سيستم های مديريتی بهداشت حرفه ای کارخانه
- اندازه گيريهای انجام شده
20 - زمان بازرسی
در ساعتهای اداری بازديد ها توجيه تر از زمانهای غير اداری و مخصوصاً شب ها برای مديران می باشد بنابراين زمان صرف شده برای هماهنگی ورود متفاوت است .
21 - عوامل غير مترقبه
در حين بازديد ممکن است اشکالاتی در پروسه توليد اتفاق بيافتد و منجر به توقف توليد بشود از جمله، نشت گاز ، قطع برق ، نزاع کارگران و . . .
22 - وضعيت قوانين
قوانين به عنوان پشتيبانی بازرسان درتعيين اختيارات بازرسی نقش تعيين کننده دارند
23- انواع بازرسي : عبارتند از بازرسي داخلي و بازرسي خارجي که بترتيب توسط کارشنا سان محيطهاي کاري و مراکز بهداشت شهرستانها انجام ميگيرد.
بحث و نتيجه گيری
با مداخله آموزشی بسياری از عوامل فوق را می توان متعادل نمود.
تناسبی بين تعداد بارزسی و تعداد بازرسها بدست آوريم.
شاهد ارتقاء کيفيت بازرسی ها باشيم .
معياری برای نظارت بر کميت بازرسهای انجام شده و تعداد مورد انتظار بدست آوريم .
معياری برای نظارت بر کيفيت بازرسها بدست آوريم .
در افزايش کميت و کيفيت بازرسيها تاثير مثبت بگذارد .
ماخذی برای تدوين آئين نامه های مربوطه باشد .
نتايج حاصل ارتباط نزديکی با محور ارتقاء سلامت و بهبود کيفيت زندگی و اولويت های بهداشت حرفه ای در برنامه چهارم دارد .
محور ارتقاء سلامت و بهبود کيفيت زندگی در برنامه چهارم
1 مداخله نظام مند در کليه سطوح پيشگيری از بيماريها و عوامل خطر ساز
2 افزايش مشارکت بخش های مختلف توسعه در ارتقاء سلامت جامعه و رعايت ضوابط ايمنی و سلامت در انجام فرآيندها
3 گسترش مشارکت بخش غير دولتی در ارائه خدمات سلامت
اولويتهای بهداشت حرفه ای در برنامه چهارم
1 تقويت نظام ثبت و پايش و مراقبت سلامت نيروی کار
2 فراهم نمودن تعهد عملی سازمانهای دولتی و خصوصی در تأمين سلامت نيروی کار خود
3 تقويت و توسعه بخش خصوصی در ارائه خدمات بهداشت حرفه ای
4 حمايت شغلی و مالی پرسنل بهداشت حرفه ای
5 آموزش نيروی انسانی بهداشت حرفه ای براساس نيازها در اجرا
نکات مهم در سوابق موجود :
استفاده از وسيله نقليه خصوصي در بازديدها در سالهاي اوليه فعاليت __ مگر بهداشت هم در کارخانجات بازرس دارند __ ما بهداشت حرفه اي را رعايت ميکنيم زيرا گوشي وماسک داريم __ سفر لودز لهستان وتجهيزات انستيتو __ هجرت به محلات ويگيريهاي انجام شده __ جلسه کميسيون کارگري استان در سال 80 __ مسول امور عمومي وقت شبکه بهداشت ساوه __ برادر خانم يکي از پرسنل واحد __ معاونت محترم يکي از وزرا سابق وزارت کاردر يکي از کارخانجات ساوه __ دادگستری ساوه وجلسه وحدت رويه __ کمک مالی يکي از مديران به اداره در زمان مشکلات اساسي بودجه ا.س.پ __ جلو گيري از موارد تشويقي يکي ازپرسنل واحد __
چالشها:
عليرغم پيشرفت علمی بهداشت حرفه اي در دانشگاهها اين امر بطور مناسب محيطهاي کاري را متاثر ننموده است__ ( عدم آشنايي فارغ التحصيلان بهداشت حرفه اي با قانون کار وساير قوانين مرتبط_رويکرد جديد آموزش بهداشت- نحوه صحيح شناسايي خطر وارزيابی ريسک_روانشناسي کار کاربردي_و. . . . )__عدم وجود امکانات کنترلي اجرايي عوامل زيان آور پس از بازرسي__کافي نبودن پشتيباني قوانين در اجرای اصول بهداشت حرفه اي در محيطهاي کاري__عدم وجود پروتکلهاي کاری در موارد لازم__عدم وجود روشهاي نظارت بر فعاليت بازرسين بحد کافي __